شناخت کلی از عوامل زیان آور محیط کار
عوامل زیان آور در محیط کار
هدف از شناسایی عوامل زیان آور در محیط کار، حفظ سلامتی کارمندان و بهداشت آنها و همچنین محیط کار است.در صورتی که چنین برنامه ای موفق باشد صرفاً موجب سلامتی نیست بلکه ساعات غیبت ومحرومیت از کار را کاهش داده و زیانهای اقتصادی ناشی از آن را کاهش می دهد .
فاکتورهای زیان آور در محیط کار افراد به چند گروه تقسیم می شوند که عبارتند از :
-عوامل زیان آور فیزیکی :شامل :گرما، سرما ، سرو صدا ، افزایش و کاهش فشار و ارتعاش در محیط کار واشعه های یونیزان و غیر یونیزان
-عوامل زیان آور شیمیایی: در تماس با مواد شیمیایی و ضدعفونی کننده که می تواند باعث مشکلات پوستی یا تنفسی شود همچنین گازهای بیهوشی که میتواند اثراتی در سیستم عصبی بگذارد .
-عوامل زیان آور بیولوژیکی : فاکتور هایی مانند قارچها ،باکتریها و ویروسها که در بعضی مشاغل و عمدتاً مشاغلی که افراد درآن با انسانها، حیوانات یا با گیاهان سروکار دارند بیشتر دیده میشود .
-عوامل زیان آور سایکولوژیکی یا روحی روانی : استرسهایی که در محیط کار افراد وجود دارد و فشارهای روحی وروانی که ممکن است در اثر کار به افراد وارد شود.
-عوامل زیان آور ارگونومیک: در رابطه با عوامل ارگونومیک می توانیم به طراحی محیط کار اشاره کنیم. یعنی باید طراحی محیط کار به گونه ای باشد که متناسب با فرد باشد و شخص دچار اختلالات مختلف از جمله ناراحتهای اسکلتی – عضلانی نشود.
این عوامل شامل جا و مکان و وسایل و تجهیزات، روشنایی، تهویه، صدا، ارتعاشات، فشار، و تشعشعات رادیواکتیو است که به ترتیب آنها را بررسی می کنیم.
1- جا و مکان و وسایل و تجهیزات
فضای مناسب کار برای کارکنان و امکان دسترسی آنان به وسایل و تجهیزات مورد نیاز اهمیت بسیاری دارد. کوچکی محیط کار و فشردگی افراد، آثار سوء روانی دارد و سوانح ناگواری بوجود می آورد. همانگونه که تجهیزات مورد نیاز باید در دسترس باشند، وجود وسایل اضافی و فرسوده نیز آزار دهنده و خطرناک است.
2- روشنایی
روشنایی کافی هم بعنوان یک عامل حفاظتی و هم برای افزایش بازدهی اهمیت دارد و به طراوت محیط کار می افزاید.
بطور کلی نور مناسب دارای محاسن زیر است :
- جلوگیری از خستگی
- کاهش اشتباهات
- کاهش تعداد سوانح در محیط کار
- بهبود روحیه کارکنان
- بهبود کیفیت کار و منابع نور
نور می تواند منشاء طبیعی یا مصنوعی داشته باشد اگر چه نور طبیعی بهترین نور و دارای آثار بهداشتی نیز هست ولیعوامل زیان آور محیط کار بدلیل عدم امکان کنترل و مدیریت آن ناچار به استفاده از نور مصنوعی می باشیم. نور مصنوعی ممکن است مستقیم، غیر مستقیم و یا نیمه مستقیم باشد.
اشعه مادون قرمز:
امواج با طول موج 780 نانومتر تا یک میلی متر تشعشعات مادون قرمز نامیده میشود. این امواج اگر به حد کافی متراکم شود بوسیله پوست بصورت گرما احساس میشود،که باعث افزایش درجه حرارت عدسی چشم و آب مروارید یا کاتاراکت می شود. استفاده از عینک های مخصوص در این مورد ضرورت دارد.
اشعه ماوراء بنفش:
طول موج اشعه فرابنفش از حدود 100 تا 400 نانومتر می‌باشد. تابش این اشعه بویژه برای کسانی که زیر نور مستقیم خورشید کار می کنند می تواند سبب کم شدن عرق، سوختگی و سرطانهای پوستی می شود. همچنین اشعه ماورا بنفش ناشی از جوشکاری (بخصوص جوش الکتریکی) سرخی چشم، ریزش اشک و خارش را ایجاد می نماید. استفاده از سایبان ها، پوشش مناسب، عینک های مخصوص و سپرهای حفاظتی حسب مورد توصیه می شود.
3- تهویه
تهویه در محیط کار عبارتست از کنترل کیفی هوا از نظر درجه حرارت، جریان هوا و تصفیه مواد مضرموجود در هوا. درجه حرارت مناسب، در شرایط مختلف متفاوت است و با میزان رطوبت مربوط است. هرچه میزان رطوبت اضافه شود درجه حرارت کمتری قابل تحمل است. حداکثر رطوبت قابل تحمل، در شرایط معمول70% است و دمای محیط کار نیز نباید نوعاً از 21 درجه باشد. دمای کمتر از 5/15 درجه نیز باعث کاهش بازدهی می شود و خشکی هوا نیز باعث کم شدن مقاومت بدن در برابر بیماریهای ریوی می شود.
تهویه
برای کار در محیط های سرد استفاده از لباسهای گرم، استراحت در محیط گرم، غذای گرم توصیه می شود و لازم است کسانی که قبلاً سرمازده شده اند یا به اختلالات عروق محیطی مبتلا هستند .
عوامل ناشی از گرما :
- عوارض حفیف شامل سوختگی پوست و جوش‌های گرمایی است.
- عوارض شدید شامل گرفتگی عضلانی مانند کرامپ گرمایی، گرمازدگی و ضعف گرمایی می‌باشد.
علت اصلی این بیماری عرق زیاد و از دست دادن آب و الکترولیت‌هایی نظیر سدیم می‌باشد. قرص نمک برای درمان و پیشگیری توصیه میشود. گرمازدگی آغاز این بیماری ناگهانی بوده و دفعتاً بیمار بیهوش میشود و دمای بدن وی بالا می‌رود علت بیماری ناتوانی مرکز تنظیم حرارت در مغز بوده و برای درمان باید پوست را سریع خنک نمود و مرطوب نگاه داشت یا شخص را درآب سرد غوطه ور ساخت.
- صدا
صدا در انسان آثار مختلف و متعددی دارد بطوریکه از اثر روی اندام بینایی (کاهش عکس‌العمل به نور) سیستم تعادلی (گیجی، تهوع)، اثرات عصبی و گوارشی، روانی، فیزیولوژیک عمومی (ضربان قلب، فشارخون) تا ناراحتی‌های اجتماعی ا در بر می‌گیرد.
آثار سروصدا :
- عوارض روانی وعصبی : این اثر به مشخصات فیزیکی (فرکانس، فشار و شدت صدا) دارد و بطور کلی سروصدای زیاد باعث کاهش تمرکز اعصاب و فعالیت های مغزی شده، روی سلسله اعصاب اثر می گذارد و علائمی نظیر سردرد، سرگیجه، ضعف عمومی، بی خوابی و عصبیت ظاهر می شود و تداوم آن عوارض روانی ایجاد می کند.
- تداخل در ارتباطات
- خستگی و کاهش راندمان کار
- اثر فیزیولوژیک : شامل کاهش شنوایی (کری موقت یا دائم) درد گوش، بالا رفتن فشارخون، زخم معده
قدرت شنوایی بر حسب شدت صوت
کاهش می توان برای کاهش و کنترل سروصدا در کارگاههای صنعتی از روشهای تعویض وسایل کار، استفاده از ماشین های بدون سروصدا، استفاده از روش های معمول مانند روغنکاری، تعویض قطعات فرسوده استفاده از قطعات لاستیکی استفاده نمود. همچنین استفاده از گوشی ها و کلاههای مخصوص توصیه می شود.
بطور کلی برای حذف سروصداهای مزاحم می توان از روش جذب صدا (مانند وسایلی برای تخفیف ارتعاشات و جذب در سقف ها و دیوارها) و عایق کردن صدا (جدا کردن کانونهای صدا از بقیه محیط) و از بین بردن صدا در منبع (روغنکاری، اتوماتیک کردن بخشهای مختلف، سیستم ارتباطی مناسب برای جلوگیری از صحبت با صدای بلند، استفاده از کف پوش مناسب، بی صدا کردن حمل بار مثلاٌ چرخ بجای اصطکاک) استفاده کرد.
